„Onaj tko bira letenje za prvu ljubav, dobit će mudrost i hrabrost za trajne pratioce!“
Ovaj elaborat ne predstavlja zvaničnu historiju ove jedinice već samo njenu rekonstrukciju, baziranu na trenutnim i dostupnim dokumentima kao i dostupnim svjedočenjima njenih bivših i sadašnjih pripadnika koji su kroz sav ovaj period dijelili svoju sudbinu sa sudbinom Brigade.
1. UVOD:
Polovinom 2001. godine Predsjedništvo Bosne i Hercegovine je jasno izrazilo stav i opredjeljenje za uključivanje Bosne i Hercegovine u europske i euroatlantske integracije i NATO program Partnerstvo za mir.
Reforma odbrambenog sistema podrazumijevala je i reformu oružanih snaga! U godinama koje nakon toga slijede, na državnom nivou se formiraju komisije koje za zadatak imaju da reformu odbrane pokrenu sa otpočinjanjem i intenziviranjem saradnji između jedinica entitetskih vojski, pa je već u proljeće 2004. godine, po prvi put, isplanirana i provedena kolektivna vježba jedinica Vojske Republike Srpske i Vojske Federacije Bosne i Hercegovine naziva Pomoć civilima u slučajevima poplava ili požara u kojoj su učešće uzeli i letački elementi entitetskih vojski.
Netom formirano ministarstvo odbrane, uz značajnu pomoć vlada, zemalja članica NATO saveza, postavlja sebi, kao prioritetan zadatak „stalni napredak prema uspostavi jedinstvenih vojnih snaga”, što podrazumijeva i uspostavu NATO standarda u radu i obuci svih jedinica OS BiH. Tokom 2005. godine, izglasavaju se i uvode novi Zakon o odbrani i Zakoni o službi u oružanim snagama, otpočinje sa primjenom i novi, jedinstveni budžet za odbranu na nivou države, a na osnovu Odluke Predsjedništva Bosne i Hercegovine o veličini, strukturi i lokacijama OS BiH br: 01-011-1110-6/06 od 05.07.2006. godine i Odluke Predsjedništva Bosne i Hercegovine broj: 01-011-69-61/08 od 17.01.2008. godine, regulira se i broj pripadnika aktivnog i rezervnog sastava kao i zastupljenost konstitutivnih naroda u oružanim snagama i lokacije.
Tranzicija i selekcija personala entitetskih vojski u Ministarstvo odbrane BiH i OS BiH provodi se u periodu 2006-2007. godine, tokom kojih se vrši i formiranje komandi i jedinica. Brigada zračnih snaga i protivzračne odbrane OS BiH, u septembru i zvanično postaje sastavnica OS BiH sa tačno propisanom materijalnom i personalnom formacijom. U početku su formiranja provođena kroz timove za razvoj da bi popuna ljudstvom bila provedena tokom 2007. godine, a jedinica u konačnici bila spremna za prvo postrojavanje u septembru iste godine.
2. PRVO POSTROJAVANJE JEDINICE
Tim za formiranje je svoj rad otpočeo odabirom kadra kao nukleusom budućih glavnih odjeljenja komande brigade. Uz otpočinjanje stvaranja uslova za rad, zaduživanje objekata i sredstava, uz sve poteškoće koje je sa sobom nosilo miješanje entitetskih načina i pravila u radu, počeo je i rad na stvaranju povjerenja među pripadnicima Tima pa su početna nesnalaženja lako prevazilažena. Cilj je bio jasno artikuliran, određen i vrlo brzo je takav način pristupa zadacima počeo davati rezultate. Obilasci nadređenih struktura služili su da riješe i ubrzaju rješevanje problema koji su prevazilazili mogućnosti i ovlaštenja Tima.
Prva pismena postavljenja su otpočela stizati početkom godine, a sa njima i pripadnici pa je jedinica polako poprimala današnje konture da bi i zvanično, 17. septembra 2007. godine, na centralnom platou kasarne Zalužani, uz prisustvo Zamjenika ministra odbrane i Načelnika ZŠ i otpočela svoje bivstvovanje. Pored Komande brigade na platou kasarne Zalužani su se po prvi puta skupa postrojile i sve potčinjene jedinice u skladu sa organizacijsko formacijskom strukturom.
3. FORMACIJSKE CJELINE BRIGADE
U skladu sa odobrenom formacijom, u potpunosti integriranoj u ustroj linija komandovanja u OS BiH , Brigada zračnih snaga i protivzračne odbrane se sastoji od:
- Komanda brigade, kasarna Zalužani, Banja Luka;
- 1. Helikopterski skvadron, kasarna Zalužani, Banja Luka;
- Bataljon zračnog osmatranja i javljanja, kasarna Zalužani,Banja Luka i RP Kozara, Prijedor
- 2. Helikopterski skvadron, kasarna Rajlovac, Sarajevo;
- Bataljon protivzračne odbrane, kasarna Rajlovac, Sarajevo;
- Bataljon letačke podrške, kasarna Rajlovac, Sarajevo; aerodrom Mahovljani, Banja Luka;
Osim lokacijskog razmještaja, Brigada u svoj sastav uvodi i sredstva po odobrenoj materijalnoj formaciji u skladu sa dokumentima koja tretiraju regionalne odnose u brojnosti personala, broju i vrsti naoružanja i opreme.
- Komanda brigade zračnih snaga i protivzračne odbrane: (kasarna Kozara, Banja Luka)
Komanda se sastoji od:
- Komandanta i lične štabne grupe;
- Štaba (Odjeljenje za personal A-1; Odjeljenja za obavještajno sigurnosne poslove A-2; Odjeljenja za operativne poslove i obuku A-3; Odjeljenje za logistiku A-4; Odjeljenje za civilno vojnu suradnju A-5; Odjeljenje za komunikacije i informatičke sisteme A-6 i Odjeljenje za materijalno-finansijsko poslovanje i budžet.
- 1. helikopterski skvadron (aerodrom Mahovljani)
- Bataljon ZOJ (kasarna Kozara, Banja Luka)
- 2. helikopterski skvadron (kasarna Rajlovac)
- Bataljon PZO (kasarna Rajlovac)
- Bataljon letačke podrške
4. MISIJA BRIGADE
Završetak formiranja jedinica značio je početak planiranja obuka i nastojanje da se cjelokupan sistem planiranja obuka podredi uspostavi standarda, stvore preduslovi za spajanje ljudi i tehnike i definiraju elementi neophodni za dobijanje krajnjeg rezultata spremnost za misiju!
U prvoj godini rada planovi za rad i obuku izrađivani su i usaglašavani sa Smjernicama komandanta OK da bi se, kroz rad i primjenu istih, identificirali zadaci i razvijali elementi koji će odrediti misiju jedinici. Tokom tog perioda utvrđene su vrijednosti i jedinica napokon dobija jasno preciziranu misiju, kao produkt rada svih elemenata štapske organizacije. Prva misija Brigade zračnih snaga i protivzračne odbrane je definirana i od strane Komandanta OK OS BiH odobrena da bi nakon misije bila identificirana i Lista osnovnih zadataka misije te se moglo pristupiti izradi svih pravila, propisa i dokumenata standardizacije za nesmetan i funkcionalan rad cjelokupne brigade. Potčinjene jedinice su tako dobile prve jasne smjernice, a život brigade unutar cjelokupnih OS BiH se intenzivirao i usklađivao sa ostalim brigadama. Iskustva i nova saznanja starješinskog kadra, pretakana su u pravilnike i SOP-e kojima se život i rad jedinice ustrojavao na principima podrške misiji cjelokupnih oružanih snaga. Mukotrpan rad na prevođenju donešenih znanja i zvanja iz entitetskih vojski priveden je kraju tokom 2007. godine pa se u naredni period unijela jedinstvena baza svih podataka, relevantnih i validnom dokumentacijom pokrivenih zvanja, što je ispunilo sve potrebne preduslove da se uspostavi odgovarajući standard u obučavanju, a obuka usmjeri ka misiji.
Paraleleno sa procesom ustroja i obuke u Brigadi i potčinjenim jedinicama otpočeo je i proces učestvovanja pripadnika u misijama van zemlje u okviru međunarodnih snaga i učestvovanje prvo letačkih, a potom i ostalih elemenata u pripremanju pješadijskih jedinica za odlazak u mirovne misije. Prva mirovna misija u kojoj su učešće uzeli zrakoplovni elementi je u Iraku, potom Afganistanu dok se u misije pod okriljem UN zrakoplovni kadar uključuje u mirovnim misijama Eritreja i Mali.